Lichtrichting in de fotografie

Licht van opzij geeft veel schaduwen en daarmee veel diepte. Foto genomen in de Zwitserse Alpen, met een rij wandelaars met rugzak

De lichtrichting bepaalt hoeveel schaduwen er te zien zijn in je foto. Wat grote invloed heeft op de dieptewerking. Maar ook kleurverzadiging en contrast veranderen met de richting van het licht. Zet lichtrichting naar je hand, en lees hoe je tegenlicht, licht in de rug en licht van opzij beter benutten in je fotografie.

Licht in de rug is veilig

Laat ik beginnen met fotograferen licht in de rug. ‘Houd de zon in je rug’, was een advies dat je vroeger nogal eens kreeg als je een nieuw rolletje bij de fotograaf kocht. Waarom dat advies vaak werd gegeven? Met licht in de rug heb je nauwelijks schaduwen in je beeld en staat alles duidelijk en herkenbaar op de foto. Ook heb je geen last van hinderlijke lichtvlekken in je beeld door een in de lens schijnende zon. Een ander voordeel is dat de kleurverzadiging met licht in de rug maximaal is.

De schaduw van de fotograaf geprojecteerd op de bootjes in het oude haventje van Imperia, Ligurië — Licht in de rug geeft een hoge kleurverzadiging

Licht in de rug geeft weinig dieptewerking

Dit klinkt allemaal erg positief. Toch heeft fotograferen met licht in de rug zijn nadelen. Zo worden je foto’s vaak erg plat, want door het ontbreken van schaduwen is er nauwelijks dieptewerking. Vooral als de zon precies in je rug staat. Mijn advies is dan ook: draai bij licht in de rug een beetje om je as, zodat de fotografeerrichting tenminste een kleine hoek maakt met de richting van het zonlicht. Dat scheelt al een heel stuk. Kijk maar eens naar de twee foto’s van het paaltje hieronder.

Lichtrichting bepaalt de schaduwen in je beeld en daarmee de dieptewerking. Zelfs met licht in de rug helpt een beetje om je as draaien al om iets van schaduw te krijgen , wat goed te zien is aan de twee paaltjes — Het verschil tussen licht exact in de rug en licht net niet precies uit de rug

Tegenlicht

Het tegenovergestelde van licht in de rug is tegenlicht. Fotografeer je in tegenlicht, dan staat het licht recht tegenover de camera. De zon kan zelfs recht in je lens schijnen. Je onderwerp staat bij tegenlicht volledig in de (eigen) schaduw. Met de zon tegenover je camera zijn de contrasten maximaal en is de kleurverzadiging op z’n laagst. Soms lijkt de opname bijna in zwart-wit te zijn genomen. Je kunt tegenlichtfoto’s op verschillende manieren belichten, en daarmee is het een technisch lastige lichtrichting. Soms kies je voor silhouetten tegen een mooi doortekende lucht. Een andere keer ga je juist overbelichten om details in je onderwerp te krijgen. De lucht wordt dan meestal wit of zeer licht van toon.

Zacht tegenlicht geeft mooie lichtrandjes

Ook als het (licht) bewolkt is, kun je met tegenlicht fotograferen. De contrasten zijn dan lager, waardoor je meer details in je onderwerp ziet. Wil je nog wat meer details in je onderwerp hebben, dan kun je een reflectiescherm gebruiken. Wat vaak erg mooi werkt bij (zacht) tegenlicht zijn de lichtrandjes in het haar. Ook andere semi-transparante voorwerpen en onderdelen als bloemblaadjes en dierenvacht doen het vaak erg goed in je foto bij (zacht) tegenlicht.

scabiosa gefotografeerd bij zacht tegenlicht, een prachtige lichtrichting voor macrofotografie — Zacht tegenlicht bij bewolkt weer

Licht van opzij is lichtrichting met diepte

Fotografeer je met licht van opzij, dan heb je te maken met veel schaduwwerking, vooral als de lichtbron (zon) laag staat. Dit kan foto’s met veel dieptewerking opleveren. Vind je de schaduwen te groot, draai dan wat om je as en laat de zon iets meer van schuinachter komen. Wil je juist meer schaduwwerking, draai dan wat naar de zon toe. Ook nu geldt dat je de schaduwen in je onderwerp eventueel wat kunt invullen met een reflectiescherm.

Landschap gefotografeerd met Licht van opzij, een lichtrichting die veel dieptewerking geeft — Licht van opzij geeft veel dieptewerking bij landschapsfotografie

Johannes Vermeer plaatste het melkmeisje bij een venster om haar te schilderen met licht van opzij. — Vermeer plaatste het melkmeisje bij diffuus vensterlicht en schilderde haar met licht van opzij.

Diffuus licht van opzij

Fotografeer je met de zon als lichtbron van opzij, dan heb je te maken met een (bijna) puntlichtbron. Dit geeft harde, scherp afgetekende schaduwen. Hoe helderder de atmosfeer is, hoe zwarter de schaduwen worden. Is het licht diffuus van aard, dan geeft licht van opzij juist schaduwen met zachte overgangen naar lichte partijen. Waar je dit licht vindt? Bijvoorbeeld bij een groot raam binnenshuis, het liefst bij bewolkt weer. Zet een persoon bij het raam, en fotografeer deze van opzij. Een beproefde methode! Kijk ook maar eens naar schilderijen van Johannes Vermeer. De brieflezeres en het melkmeisje stonden beiden bij een venster, en werden geschilderd van opzij.

Serie over licht

Deze blog is verschenen in de serie licht, met onderwerpen als voorkom te blauwe foto’s in Zuid-Europa. De serie licht sluit aan op de Fotoreizigers Fotowedstrijd 2025 met als thema lichtpuntjes. Deze blog is een samenvatting van iets uitgebreidere teksten over tegenlicht, licht van opzij en licht in de rug.

Deel dit met je fotovrienden